Aktualności

Szkolenia BHP – skuteczne profilaktyka

Szkolenia BHP – skuteczne profilaktyka

Szkolenia BHP w ujęciu przepisów prawnych

Dla przypomnienia – zgodnie z polskim prawodawstwem pracownik może zostać dopuszczony do wykonywania pracy tylko wtedy, gdy ma dostateczną znajomość przepisów związanych z bezpieczeństwem i higieną pracy (art. 2373 Kodeksu pracy). Dlatego jednym z podstawowych obowiązków pracodawcy jest zapewnienie przeszkolenia pracownika w zakresie BHP. Problematykę szkoleń BHP reguluje Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz. 1860 z późn. zm.). Każdy pracownik przed dopuszczeniem do pracy powinien odbyć wstępne szkolenie z zakresu BHP. Szkolenie to nie jest wymagane jedynie w sytuacji, gdy pracownik podejmuje pracę na tym samym stanowisku, które zajmował u danego pracodawcy, bezpośrednio przed nawiązaniem z tym pracodawcą kolejnej umowy o pracę. Szkolenie wstępne jest przeprowadzane w formie instruktażu według programów opracowanych dla poszczególnych grup stanowisk i obejmuje:

  • instruktaż ogólny,
  • instruktaż stanowiskowy.

Instruktaż ogólny przechodzą wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy przed dopuszczeniem ich do pracy, a także studenci odbywający w zakładzie pracy praktykę oraz uczniowie zatrudnieni w celu praktycznej nauki zawodu. Jego celem jest zapoznanie uczestników z podstawowymi przepisami z zakresu BHP, zawartymi w Kodeksie pracy oraz innych przepisach prawnych, a także z przepisami obowiązującymi w danym zakładzie pracy, czyli w układach zbiorowych lub też w regulaminach pracy. Ma on również na celu zapoznanie uczestników z zasadami ochrony przeciwpożarowej w zakładzie pracy, w tym z Instrukcją Bezpieczeństwa Pożarowego, z zasadami ewakuacji oraz z zasadami udzielania pierwszej pomocy w razie wypadku. Instruktaż ogólny prowadzi pracownik służby BHP, osoba wykonująca u pracodawcy zadania tej służby albo sam pracodawca, jeśli wykonuje te zadania, lub pracownik wyznaczony przez pracodawcę posiadający zasób wiedzy i umiejętności, zapewniający właściwą realizację programu instruktażu, mający aktualne zaświadczenie o ukończeniu wymaganego szkolenia w dziedzinie BHP. Instruktaż stanowiskowy przechodzą przed dopuszczeniem do wykonywania pracy:

  • pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych oraz innych, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;
  • pracownicy przenoszeni na stanowiska, na których występuje narażenie na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych;
  • uczniowie odbywający praktyczną naukę zawodu;
  • studenci na praktykach.

Ten rodzaj szkolenia powinien zapewnić uczestnikom zapoznanie się z czynnikami środowiska pracy występującymi na ich stanowiskach pracy i ryzykiem zawodowym związanym z wykonywaną pracą, sposobami ochrony przed zagrożeniami, jakie mogą powodować te czynniki, oraz metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tych stanowiskach. Instruktaż stanowiskowy kończy się sprawdzianem wiedzy i umiejętności z zakresu wykonywania pracy, który stanowi podstawę dopuszczenia pracownika do wykonywania pracy na określonym stanowisku pracy. Instruktaż stanowiskowy przeprowadza osoba kierująca pracownikami lub pracodawca. Osoba przeprowadzająca instruktaż stanowiskowy powinna przy tym posiadać odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe, a także przeszkolenie w zakresie metod prowadzenia instruktażu stanowiskowego. Odbycie tych dwóch etapów szkolenia wstępnego BHP pracownik potwierdza w karcie szkolenia wstępnego, którą to przechowuje się w aktach osobowych pracownika. Z kolei szkolenia okresowe BHP mają na celu aktualizację i ugruntowanie wiedzy w dziedzinie BHP. Szkolenia okresowe odbywają:

  • osoby będące pracodawcami oraz inne osoby kierujące pracownikami, w szczególności kierownicy, mistrzowie i brygadziści;
  • pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych;
  • pracownicy inżynieryjno-techniczni, w tym projektanci, konstruktorzy maszyn i innych urządzeń technicznych, technolodzy i organizatorzy produkcji;
  • pracownicy służby BHP i inne osoby wykonujące zadania tej służby;
  • pracownicy administracyjno-biurowi i inni niewymienieni powyżej, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, uciążliwych lub niebezpiecznych albo z odpowiedzialnością w zakresie BHP.

Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie instruktażu, nie rzadziej niż raz na 3 lata, a na stanowiskach, na których są wykonywane prace szczególnie niebezpieczne, nie rzadziej niż raz w roku. Z kolei szkolenie okresowe obejmuje:

  • pracodawców oraz osoby kierujące pracownikami;
  • pracowników inżynieryjno-technicznych;
  • służby BHP i inne osoby wykonujące zadania tej służby;
  • pracowników administracyjno-biurowych i innych, których praca wiąże się ze szczególnym narażeniem lub odpowiedzialnością w zakresie BHP.

Szkolenie to powinno być przeprowadzane w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego, co do zasady nie rzadziej niż raz na 5 lat. W przypadku pracowników administracyjno-biurowych szkolenia okresowe powinny odbywać się nie rzadziej niż raz na 6 lat.

Pierwsze szkolenie okresowe osób będących pracodawcami oraz innych kierujących pracownikami należy przeprowadzić w okresie do 6 miesięcy od rozpoczęcia przez nich pracy na tych stanowiskach, natomiast pozostałych osób – w okresie do 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy na tych stanowiskach. Oczywiście powyższe okresy szkoleń są okresami maksymalnymi i nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawca po konsultacji z pracownikami lub ich przedstawicielami ustalił inną ich częstotliwość oraz dłuższy czas trwania szkolenia okresowego dla poszczególnych stanowisk pracowniczych, biorąc pod uwagę rodzaj i warunki wykonywania pracy.

Szkolenie okresowe kończy się egzaminem sprawdzającym. Potwierdzeniem ukończenia szkolenia z wynikiem pozytywnym jest zaświadczenie wydane przez organizatora szkolenia.

Ważne zmiany w szkoleniach BHP od 1 lipca 2005 r.

Ważne zmiany po 1 lipca 2005 r. wprowadziło Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 180, poz. 1860) zmienione przez Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 28 czerwca 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. Nr 116, poz. 972) oraz Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 9 października 2007 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2007 r. Nr 196, poz. 1420).

Dla przypomnienia – najważniejsze zmiany wprowadzone przez Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy to:

  • zniesienie obowiązku przeprowadzania szkolenia podstawowego – aktualnie pracodawca ma obowiązek poddania pracownika szkoleniu wstępnemu ogólnemu przed dopuszczeniem go do pracy, instruktażowi stanowiskowemu oraz przeprowadzania szkoleń okresowych;
  • wprowadzenie karty szkolenia wstępnego, na której pracownik potwierdza odbycie szkolenia;
  • pierwsze szkolenie okresowe powinno odbyć się nie później niż w okresie 12 miesięcy od rozpoczęcia pracy (do 30 czerwca 2005 r. było to 6 miesięcy), jednakże pracodawcy oraz osoby kierujące pracownikami mają obowiązek uczestniczyć w pierwszym szkoleniu okresowym nie później niż w okresie 6 miesięcy od rozpoczęcia pracy;
  • honorowanie przez pracodawcę zaświadczenia o odbyciu przez pracownika szkolenia okresowego z poprzedniego miejsca pracy.

Ponadto również pracodawca ma obowiązek odbyć szkolenie w dziedzinie BHP. Szkolenie to powinno być okresowo powtarzane. Z kolei wszyscy pracodawcy, którzy po 1 lipca 2005 r. wykonują w swojej firmie zadania służby BHP, obowiązkowo muszą uczestniczyć w szkoleniu przed podjęciem zadań. Ma ono formę kursu lub seminarium i trwa 64 godziny lekcyjne. Celem takiego szkolenia jest uzyskanie przez pracodawcę wiedzy i umiejętności w zakresie m.in. sposobu identyfikacji zagrożeń zawodowych oraz oceny ryzyka związanego z tymi zagrożeniami, prowadzenia kontroli, a także dokonywania oceny stanu BHP w zakładzie, organizowania przedsięwzięć mających na celu zapewnienie pracownikom bezpieczeństwa. Od 1 lipca 2005 r. pracodawca ma także nowy obowiązek w zakresie zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy pracownikom innych pracodawców. Otóż, jeżeli na terenie zakładu pracy wykonują pracę pracownicy firm zewnętrznych lub podwykonawcy, to pracodawca musi ich poinformować o zagrożeniach dla bezpieczeństwa podczas takiej pracy w zakładzie. Osoby te powinny potwierdzić uzyskanie tych informacji podpisem. Tak wygląda teoria. A jak sytuacja ma się w praktyce?

Praktyczny aspekt szkoleń BHP

Niestety praktyka pokazuje zupełnie inne oblicze w tej kwestii. W wielu firmach zarówno pracodawcy, jak – nieraz – i sami pracownicy traktują szkolenia BHP jak tzw. „zło konieczne”. Dla pracodawcy godziny przeznaczone na szkolenie BHP to czas utraconych korzyści, bo przecież przez te kilka godzin można byłoby wiele wyprodukować, zmontować lub sprzedać. Również niektórzy pracownicy podchodzą do uczestnictwa w szkoleniu na zasadzie: „jakoś to będzie trzeba przeżyć”. Ale czy naprawdę tak musi być? Niestety, trzeba przyznać, że nie bez znaczenia jest podejście do organizowanych i przeprowadzanych szkoleń przez samych behapowców. Często szkolenia te prowadzone są w sposób nieciekawy i mało atrakcyjny, tematyka przekazywana jest w formie „suchej” teorii i bez jakiegokolwiek zaangażowania pracowników. W takim przypadku trudno się więc dziwić, że pracownicy ukradkowo spoglądają na zegarek, a szkolenia BHP kojarzą im się z czymś nudnym i mało interesującym. Chyba wszyscy wiemy, że generalnie nie jest wielką sztuką przeprowadzić szkolenie. Jednakże sztuką jest zrobić je tak, aby zainteresować wszystkich jego uczestników. Kiedyś, podczas jednych z zajęć, zapytałam swoich słuchaczy, co takiego powoduje że słuchamy kogoś z zainteresowaniem. Czy jest to może kwestia tematyki, a może forma przekazu? Odpowiedź okazała się jednak zupełnie inna. Podstawą dobrego szkolenia jest przede wszystkim dobry wykładowca, przez co rozumie się człowieka z pasją, odbieraną w każdym jego słowie. Nie ukrywam, że sama, jako uczestniczka wielu kursów i szkoleń, najwięcej wynosiłam z tych, gdzie u prowadzącego widać było ogromne zaangażowanie i wręcz zafascynowanie określoną tematyką. Niestety na rynku szkoleń brakuje takich właśnie szkoleniowców, wykładowców i trenerów z pasją, przez co poziom samych też szkoleń pozostawia wiele do życzenia. Pytanie, czy weryfikacja firm szkoleniowych przez CIOP, czy przez jakąś inną instytucję, np. Państwową Inspekcję Pracy, mogłaby coś zmienić w tej kwestii. Myślę, że zależałoby to od tego, pod jakim kątem miałaby się odbywać taka weryfikacja. Obserwując bowiem obecny rynek szkoleniowy, muszę przyznać, że nie zawsze duże doświadczenie szkoleniowca idzie w parze z efektywnym i ciekawym przekazywaniem przez niego wiedzy. Z kolei niezbyt duże doświadczenie szkoleniowca w danej branży (ale za to duża wiedza teoretyczna) nie muszą wcale skutkować nieefektywnym szkoleniem. Dlatego uważam, że chcąc dokonywać swego rodzaju certyfikacji i tym samym promocji niektórych firm szkoleniowych, należałoby brać pod uwagę nie tylko wiedzę teoretyczną czy doświadczenie zawodowe szkoleniowca, ale również, a może przede wszystkim, efekt takiego szkolenia oraz zadowolenie jego uczestników.

Kontrowersyjny e-learning w BHP szkoleniach

Modną ostatnio formą szkoleń BHP staje się tzw. e-learning. Osobiście nie jestem zwolennikiem takiej formy jako formy szkolenia okresowego BHP, gdyż uważam, że przekaz internetowy nie jest – mimo wszystko – w stanie zastąpić kontaktu „na żywo” z drugim człowiekiem, rozmowy z wykładowcą oraz, niejednokrotnie, żarliwej dyskusji z innymi uczestnikami szkolenia. Kontrowersyjna przy tej formie szkolenia jest także organizacja samego egzaminu, który stanowi podsumowanie szkolenia i sprawdza przyswojoną wiedzę jego uczestników. Należy bowiem pamiętać, że egzamin przeprowadza się przed komisją, czyli w formie stacjonarnej. Jednakże wiele firm szkoleniowych taki egzamin przeprowadza, podobnie jak całe szkolenie, również za pomocą Internetu, co nie jest poprawną formą – i na dobrą sprawę może stanowić podstawę do kwestionowania ważności całego szkolenia. Moim zdaniem forma e-learningu mogłaby funkcjonować, ale jako forma szkolenia doskonalącego, przypominającego wiedzę z zakresu BHP, powiedzmy – gdzieś w połowie okresu ważności szkolenia okresowego. I tak np. dla pracowników administracyjno-biurowych takie szkolenie doskonalące w formie e-learningu mogłoby nastąpić po trzech latach, licząc od ostatniego szkolenia okresowego, dla stanowisk kierowniczych oraz inżynieryjno- technicznych – po dwóch i pół roku, natomiast dla stanowisk robotniczych – po półtora roku. Szkolenia doskonalące BHP dosyć często są już organizowane w dużych firmach korporacyjnych, zwłaszcza produkcyjnych, gdzie duży nacisk kładzie się na wysoki poziom bezpieczeństwa oraz zerową wypadkowość, które to można osiągnąć m.in. przez skuteczne i częste szkolenia BHP, a co za tym idzie, poprzez podnoszenie świadomości pracowników.

Umowa zlecenie – przeprowadzać szkolenie BHP czy nie ?

Wiele pytań, kontrowersji i zarazem niejasności pozostaje cały czas w tematyce szkolenia w zakresie BHP podwykonawców, firm zewnętrznych oraz osób zatrudnionych w ramach umowy zlecenia czy o dzieło. Odpowiedź możemy znaleźć w przepisach, gdyż zarówno Kodeks pracy, jak i wspomniane powyżej rozporządzenie zmieniające w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy znajdują zastosowanie w tej tematyce. Art. 304 Kodeksu pracy, w odniesieniu do art. 207 § 2, nakłada bowiem na pracodawcę obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy osobom fizycznym wykonującym pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, a także osobom prowadzącym prace w ramach własnej działalności gospodarczej. Art. 208 Kodeksu pracy nakłada z kolei na pracodawcę, na którego terenie wykonują prace pracownicy zatrudnieni przez różnych pracodawców, obowiązek dostarczenia tym pracodawcom, w celu przekazania ich pracownikom informacji o:

  • zagrożeniach dla zdrowia i życia występujących w zakładzie pracy, na poszczególnych stanowiskach pracy i przy wykonywanych pracach, w tym o zasadach postępowania w przypadku awarii i innych sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu pracowników;
  • działaniach ochronnych i zapobiegawczych podjętych w celu wyeliminowania lub ograniczenia zagrożeń dla zdrowia i życia występujących w zakładzie;
  • pracownikach wyznaczonych do udzielania pierwszej pomocy oraz wykonywania działań w zakresie zwalczania pożarów i ewakuacji pracowników.

W końcu również § 2 pkt 2 wspomnianego wcześniej rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy nakłada na pracodawcę, w razie wykonywania pracy na terenie podległego mu zakładu, przez pracownika innego pracodawcy, konieczność zapewnienia poinformowania tego pracownika o zagrożeniach dla bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy na tym terenie, co pracownik potwierdza podpisem.

Zgodnie z powyższym pracodawca ma więc obowiązek szkolić w zakresie BHP nie tylko pracowników zatrudnionych w ramach umowy o pracę. Ma on także informować pozostałe osoby wykonujące prace na terenie zakładu pracy, na podstawie innej niż umowa o pracę, o zagrożeniach związanych z wykonywaną pracą na danym terenie. Takie przekazywanie informacji to przecież nic innego, jak szkolenie, tylko może nieco inaczej nazwane. Podsumowując zatem powyższe rozważania na temat szkoleń w zakresie BHP, można stwierdzić, że jak najbardziej trafne będzie stwierdzenie, iż dobre szkolenia BHP mogą być skutecznym narzędziem w prewencji wypadkowej. Dobre, czyli prowadzone przez dobrego i skutecznego wykładowcę. Człowieka z pasją w dziedzinie BHP.

Źródło: Promotor

Projekt strony FlippStudio