Postępowanie wypadkowe

Zgodnie z przepisami § 6 rozporządzenia Rady Ministrów z 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy (DzU nr 115, poz. 744), powołany przez pracodawcę zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o jego zaistnieniu. Dotyczy to wszystkich wypadków przy pracy, a więc zarówno śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych, jak również innych wypadków przy pracy. Przede wszystkim zespół powypadkowy jest obowiązany:

• Dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz stanu urządzeń ochronnych, jak również zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na zaistnienie wypadku,
• sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku, jeżeli zespół uzna to za konieczne,
• przesłuchać poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
• przesłuchać świadków wypadku, jeśli osoby takie były w miejscu zdarzenia,
• zasięgnąć opinii lekarza, a w szczególności lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami, zaś w razie potrzeby również innych specjalistów,
• zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
• dokonać kwalifikacji prawnej zdarzenia, kierując się zasadami określonymi w art. 3 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.), a więc ustalić przede wszystkim, czy zdarzenie miało charakter nagły, czy wywołane zostało przyczyną zewnętrzną, i czy pozostaje w związku z pracą, a zatem, czy jest wypadkiem przy pracy bądź wypadkiem zrównanym z wypadkiem przy pracy, czy też jest wypadkiem o innym charakterze,
• określić wnioski i odpowiednie środki profilaktyczne (§ 6 ust. 1 powołanego rozporządzenia Rady Ministrów).

Oględziny miejsca wypadku

Dla ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy istotne znaczenie ma przede wszystkim dokonanie oględzin miejsca wypadku, które powinny nastąpić bezpośrednio po uzyskaniu przez zespół powypadkowy wiadomości o zaistniałym wypadku, kiedy rzeczywisty stan nie został jeszcze zmieniony, chyba że w danej chwili zmiana taka była niezbędna dla ratowania życia lub zdrowia poszkodowanego bądź znajdujących się w miejscu zdarzenia innych pracowników lub osób postronnych. Dokonując oględzin maszyn lub innych urządzeń technicznych albo narzędzi, które doprowadziły do wypadku, zespół powypadkowy powinien w szczególności zwrócić uwagę na prawidłowość ich funkcjonowania, a w razie stwierdzenia wadliwości zbadać, czy wadliwość ta była przyczyną zdarzenia lub mogła mieć wpływ na zaistnienie wypadku, i czy o wadliwym funkcjonowaniu maszyny lub innego urządzenia technicznego albo narzędzi poszkodowany pracownik wiedział, a także, czy stan ten był znany przełożonemu pracownika. O nieprawidłowościach w działaniu maszyn lub innych urządzeń technicznych pracownik powinien bowiem informować bezpośredniego przełożonego, a w razie zagrożenia dla bezpieczeństwa własnego lub innych pracowników, wstrzymać ruch takiej maszyny lub urządzenia. Samowolne utrzymywanie przez pracownika niesprawnych maszyn lub innych urządzeń w ruchu, zagrażających jego zdrowiu lub życiu może być potraktowane jako rażące niedbalstwo z jego strony, czy nawet jako działanie umyślne, a w konsekwencji stanowić okoliczność wyłączającą prawo do świadczeń z tytułu wypadku przewidzianych w ustawie wypadkowej z dnia 30 października 2002 r. Jednym z obowiązków pracownika w zakresie bhp, określonym w art. 211 pkt 3 k.p., jest dbałość o należyty stan maszyn i innych urządzeń technicznych oraz narzędzi i innego sprzętu używanego w czasie pracy. Pracownik powinien zatem użytkować maszyny i inne urządzenia techniczne oraz narzędzia w sposób właściwy, przestrzegając instrukcji obsługi i wskazówek przełożonych, jak też dokonywać niezbędnych przeglądów i konserwacji. Maszyny niesprawne lub uszkodzone powinny być wycofane z użytkowania oraz wyraźnie oznakowane tablicami informacyjnymi i zabezpieczone w sposób uniemożliwiający ich uruchomienie, a przede wszystkim wyłączone z zasilania energią, by nie dopuścić nawet do przypadkowego uruchomienia takiej maszyny. Zespół powypadkowy powinien również ustalić, czy maszyny lub inne urządzenia techniczne, które doprowadziły do wypadku, były wyposażone w odpowiednie zabezpieczenia i ochrony, i czy spełniały one należycie swą rolę, a więc czy zabezpieczały w sposób dostateczny pracownika przed możliwością narażenia na wypadek przy pracy. Zgodnie z art. 217 k.p. niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności, określonych w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (jedn. tekst: DzU z 2004 r. nr 204, poz. 2087) oraz wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych. Jeżeli wypadek wydarzył się na terenie zakładu pracy (np. potrącenie pracownika na drodze zakładowej przez środek transportu), zespół powypadkowy powinien ustalić, czy drogi komunikacyjne i transportowe oraz drogi dla pieszych utrzymywane są w stanie niestwarzającym zagrożenia dla ich użytkowników, czy zostały należycie oznakowane, czy w miejscach, w których możliwe jest niespodziewane wtargnięcie pieszych na drogę, ustawiono barierki lub inne urządzenia ochronne, czy miejsca szczególnie niebezpieczne zostały oznakowane w sposób widoczny bądź wyłączone z użytkowania, czy w porze wieczornej i nocnej teren zakładu jest dostatecznie oświetlony.

Warunki pracy

Ustalając okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy zespół powypadkowy powinien również zbadać warunki wykonywania pracy, a w tym takie sprawy, jak:

• Stan pomieszczeń pracy, w których pracownik uległ wypadkowi (np. stan oświetlenia, porządek i ład na stanowisku pracy, oznakowanie miejsc niebezpiecznych),
• zagęszczenie stanowisk pracy, a więc czy pracownicy mają zapewnioną swobodę ruchu wystarczającą do wykonywania pracy w sposób bezpieczny,
• funkcjonowanie transportu między stanowiskami pracy (np. wózków widłowych, suwnic, taśmociągów), jeśli do wypadku doszło w tych okolicznościach,
• stan zabezpieczenia pracowników przed działaniem szkodliwych dla zdrowia lub niebezpiecznych czynników występujących w toku wykonywania pracy, a w tym również wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej i odzież ochronną oraz czy były one w odpowiednim stanie i używane przez pracownika w chwili wypadku; środki ochrony indywidualnej powinny spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności, określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 marca 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (DzU nr 80, poz. 725), które weszło w życie z dniem 1 maja 2004 r., tj. z dniem uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej; pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy (art. 2379 § 1 k.p.).

Kwalifikacje i przeszkolenie w zakresie bhp

W celu wszechstronnego wyjaśnienia okoliczności i przyczyn wypadku, zespół powypadkowy powinien ustalić również, czy pracownik posiadał kwalifikacje zawodowe, wymagane do wykonywania danej pracy, oraz czy był przeszkolony w zakresie bhp. Zgodnie bowiem z przepisami art. 2373 k.p. nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do wykonywania której nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bhp. Pracodawca jest też obowiązany zapewnić przeszkolenie pracownika w zakresie bhp przed dopuszczeniem go do pracy oraz prowadzić okresowe szkolenia w tym zakresie. Pracodawca jest także obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczącymi wykonywanych przez nich prac, a także wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na poszczególnych stanowiskach pracy. Pracownik jest zaś obowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 2374 k.p.). Jeśli więc doszło do uchybień ze strony pracodawcy w tym zakresie, zespół powypadkowy powinien ten fakt odnotować później w protokole powypadkowym, ze wskazaniem konkretnych przepisów, które zostały naruszone. Zespół powypadkowy powinien też ustalić, czy pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, poddawany był wymaganym badaniom lekarskim, czy nie istniały przeciwwskazania lekarskie do wykonywania przez pracownika danej pracy, jakie były ewentualne zalecenia lekarskie, i czy pracownik stosował się do tych zaleceń. Na pracodawcy spoczywa bowiem obowiązek kierowania pracowników na wymagane badania lekarskie (wstępne, okresowe, kontrolne), zaś pracownik jest obowiązany poddać się takim badaniom. Pracodawca nie może bowiem dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku (art. 229 k.p.). Dopuszczenie do pracy pracownika bez wymaganych badań lekarskich nie może stanowić okoliczności stojącej na przeszkodzie w uznaniu danego zdarzenia za wypadek przy pracy, ani też wpływającej na uprawnienia pracownika do świadczeń w razie zaistnienia wypadku przy pracy, stanowi bowiem naruszenie przez pracodawcę ciążących na nim obowiązków w zakresie profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami (zob. np. wyrok SN z dnia 5 września 1996 r., II PRN 9/96, OSNAP 1997, z. 5, poz. 70 oraz wyrok SN z dnia 18 sierpnia 1999 r., II UKN 89/99, OSNAP 2000, z. 20, poz. 762). W przypadku, gdy pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy, zatrudniony był przy pracach wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej, zespół powypadkowy powinien ustalić, dlaczego nie powstrzymał się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym przełożonego, jeżeli w danym dniu jego stan psychofizyczny nie zapewniał bezpiecznego wykonywania pracy, stwarzając zagrożenie również dla innych osób (zob. art. 210 § 4 k.p.), czy też mimo zgłoszenia swojej niedyspozycji otrzymał od przełożonego kategoryczne polecenie wykonywania pracy. Rodzaje prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. (DzU nr 62, poz. 287). Do prac takich należą np.: prace przy obsłudze suwnic, prace przy obsłudze żurawi wieżowych i samojezdnych, prace kierowców autobusów, prace operatorów samojezdnych ciężkich maszyn budowlanych i maszyn drogowych, prace przy montażu i remoncie sieci trakcyjnych, prace przy materiałach biologicznie zakaźnych, prace na wysokości na masztach i wieżach antenowych. Jeżeli pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy zatrudniony był przy pracach, przy których istnieje możliwość wystąpienia szczególnego zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzkiego, zespół powypadkowy powinien ustalić, czy pracownik wykonywał te prace sam, czy też z innym pracownikiem (pracownikami), w celu zapewnienia asekuracji (zob. art. 225 k.p.). Rodzaje prac, które powinny być wykonywane przez co najmniej dwie osoby określa rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. (DzU nr 62, poz. 288). Do takich prac należą np.: prace wykonywane wewnątrz zbiorników, kotłów, silosów, prace w pomieszczeniach, w których występują gazy lub pary trujące, żrące albo duszące, prace na czynnych gazociągach i przemysłowych instalacjach gazowych, prace przy usuwaniu skażeń chemicznych, prace związane z transportowaniem i stosowaniem materiałów wybuchowych.

Ekspertyzy

Dla wyjaśnienia okoliczności wymagających specjalistycznej wiedzy zespół powypadkowy powinien zwrócić się do właściwego specjalisty w danej dziedzinie o wydanie określonej ekspertyzy, np. z dziedziny budownictwa, transportu, medycyny. Ekspertyza taka powinna być oparta na zebranym materiale dowodowym i wynikach badań, nie zaś na subiektywnych odczuciach opiniodawcy. Powinna to być przy tym opinia przekonująca, i to nie tylko dla specjalistów z danej dziedziny, ale przede wszystkim dla członków zespołu powypadkowego, którzy nie zawsze posiadają dostateczną znajomość zagadnień, jakie wynikają z okoliczności zaistniałego, konkretnego wypadku. W toku ustalania okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy zespół powypadkowy powinien również zwrócić uwagę na stan organizacji pracy w zakładzie pracy bądź w komórce organizacyjnej, w której pracownik jest zatrudniony, a także sposób sprawowania nadzoru nad wykonywaniem pracy na stanowisku, na którym zaistniał wypadek przy pracy.

Źródło: Atest.pl