Postępowanie wypadkowe (cz. II)

Zespół powypadkowy powinien też przesłuchać pracownika, który uległ wypadkowi przy pracy, choć nie zawsze będzie to możliwe, czy z uwagi na jego śmierć, bądź ciężkie obrażenia ciała. Nie zawsze też zeznania poszkodowanego odzwierciedlać będą rzeczywisty przebieg wypadku, bowiem jego opis może być zniekształcony na skutek szoku i doznanych przeżyć. Ponadto należy mieć na uwadze, że zeznania poszkodowanego odnośnie do przebiegu wypadku mogą być tendencyjne i zmierzać do ukrycia okoliczności mogących pozbawić go prawa do świadczeń z tytułu wypadku, jak np. wskutek umyślnego lub rażącego niedbalstwa i naruszenia przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, będącego wyłączną przyczyną wypadku. Wszystkie te okoliczności zespół powypadkowy powinien wziąć pod uwagę przy ocenie wiarygodności zeznań poszkodowanego, do których zawsze należy podchodzić z dużą ostrożnością.

Zeznania świadków wypadku

W podobny sposób, jak zeznania poszkodowanego co do przebiegu wypadku przy pracy, powinno oceniać się również zeznania świadków wypadku, bowiem mogą być także tendencyjne, czy nawet fałszywe, stąd też przed przesłuchaniem świadka zespół powypadkowy jest obowiązany uprzedzić go o odpowiedzialności karnej* za składanie fałszywych zeznań (§ 6 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 lipca 1998 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy oraz sposobu ich dokumentowania, a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy – DzU nr 115, poz. 744). Należy też liczyć się z tym, że zeznania świadków co do przebiegu wypadku mogą być różne, a nawet sprzeczne ze sobą, różna jest bowiem zdolność zapamiętywania i oceny otaczającej rzeczywistości. Bardziej wiarygodne będą więc zeznania osób cieszących się uznaniem wśród załogi, posiadających odpowiedni staż pracy w danym zakładzie pracy oraz znajomość warunków, w jakich doszło do wypadku. Jak stwierdził SN w wyroku z dnia 12 stycznia 1998 r., I PKN 458/97 (OSNAP 1998, z. 22, poz. 655), zeznanie przez pracownika nieprawdy co do faktów powszechnie znanych załodze w toczącym się na terenie zakładu pracy postępowaniu powypadkowym narusza pracowniczy obowiązek dbałości o dobro pracodawcy (art. 100 § 2 pkt 4 k.p.) oraz pracowniczy obowiązek przestrzegania zasad współżycia społecznego w zakładzie pracy (art. 100 § 2 pkt 6 k.p.) i uzasadnia wypowiedzenie mu umowy o pracę. W uzasadnieniu tego wyroku SN wskazał, że postępowanie powypadkowe prowadzone przez zespół powypadkowy toczyło się w sposób powszechnie znany pracownikom zakładu pracy, stąd też nieprawdziwe zeznania pracownika (będącego świadkiem zdarzenia i wykazującego bierną postawę wobec faktu użycia przemocy jednego z pracowników w stosunku do przełożonego) przed zespołem badającym okoliczności zdarzenia, mogą być oceniane jako zachowanie w miejscu pracy. Zdaniem SN, obok prawnego obowiązku zeznawania prawdy, obowiązuje również zasada moralna, która nakazuje przedstawianie zdarzeń w sposób prawdziwy. Ponadto obowiązek przedstawiania w sposób prawdziwy zdarzenia, mogącego być uznanym jako wypadek przy pracy, należy również do obowiązków dbania o dobro pracodawcy. W konsekwencji też SN uznał, że pracownik naruszył pracowniczy obowiązek przestrzegania w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego, co stanowiło uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia mu umowy o pracę.

Alkohol, środki odurzające, substancje psychotropowe

W postępowaniu powypadkowym istotne znaczenie ma również kwestia ewentualnej nietrzeźwości pracownika, który uległ wypadkowi, bądź znajdowania się pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych. Stosownie bowiem do art. 21 ust. 2 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (DzU nr 199, poz. 1673 ze zm.) świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego nie przysługują ubezpieczonemu, który będąc w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających albo substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku. Jednakże ustalenie, czy pracownik w chwili wypadku był w takim stanie, napotykać może na poważne trudności, gdyż pracodawca nie dysponuje odpowiednimi środkami technicznymi służącymi do tego celu, a ponadto poszkodowany może unikać dokonania takich ustaleń, oddalając się w nieznane miejsce na terenie zakładu pracy, tłumacząc to następnie doznanym szokiem. Jeżeli jednak zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że w chwili wypadku pracownik znajdował się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających albo substancji psychotropowych (np. wyczuwalna woń alkoholu, chwiejny chód, bełkotliwa mowa, przy czym te dwa ostatnie przypadki mogą być również skutkiem wypadku), pracodawca powinien skierować go na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w jego organizmie, pracownik zaś jest obowiązany poddać się takiemu badaniu. Odmowa poddania się takiemu badaniu lub inne zachowanie pracownika, uniemożliwiające jego przeprowadzenie, powoduje pozbawienie go prawa do świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, chyba że pracownik udowodni, iż miały miejsce przyczyny, które uniemożliwiły poddanie się temu badaniu (art. 21 ust. 3 ustawy wypadkowej). Należy jednak wykluczyć stosowanie wobec poszkodowanego środków przymusu (np. użycie siły) bądź działania podstępnego, mającego na celu stwierdzenie jego nietrzeźwości albo znajdowania się pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych. Poszkodowany pracownik powinien być natomiast poinformowany, że odmowa poddania się badaniu lub inne jego zachowanie, uniemożliwiające przeprowadzenie badania, mogą w konsekwencji obrócić się przeciwko niemu, jeśli rzeczywiście pracownik był w chwili wypadku trzeźwy, bądź bez jakiegokolwiek wpływu innych środków, a tylko jego zachowanie się po wypadku (np. wskutek szoku lub doznanych obrażeń) mogło wywołać objawy, jakie występują u osób nietrzeźwych bądź będących pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych. Poddanie się zatem badaniu na zawartość alkoholu, środków odurzających lub substancji psychotropowych w organizmie może leżeć niejednokrotnie w interesie samego pracownika. Koszty powyższych badań zwracane są przez ZUS kierującemu na te badania. Koszty tych badań ponosi jednak pracownik, jeżeli będąc w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środków odurzających lub substancji psychotropowych, przyczynił się w znacznym stopniu do spowodowania wypadku (art. 21 ust. 4 i 5 ustawy wypadkowej).

Wykorzystanie innych udostępnionych materiałów

Zgodnie z § 6 ust. 3 powołanego wcześniej rozporządzenia RM z dnia 28 lipca 1998 r., zespół powypadkowy jest też obowiązany wykorzystać w toku postępowania powypadkowego materiały zebrane przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie (prokuraturę, policję lub inny właściwy organ), jeżeli materiały te zostaną mu udostępnione. W przypadku gdy wypadek miał rozmiary katastrofy albo spowodował zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, zespół powypadkowy jest obowiązany wykorzystać ustalenia zespołu specjalistów, powołanego przez właściwego ministra, wojewodę lub organ sprawujący nadzór określony w art. 23714 k.p., tj. nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi, do ustalenia przyczyn wypadku oraz wyjaśnienia problemów technicznych i technologicznych (§ 6 ust. 4 powołanego rozporządzenia RM). Przepis ten nie ma zatem zastosowania w odniesieniu do zakładów pracy działających w formie spółek prawa handlowego, spółdzielczych zakładów pracy oraz zakładów prywatnych.

Udzielanie pierwszej pomocy

Ustalając okoliczności i przyczyny wypadku przy pracy, zespół powypadkowy powinien także zbadać, czy pracownikowi (pracownikom), który uległ wypadkowi, udzielona została niezbędna pierwsza pomoc i czy pomocy takiej udzielała osoba przeszkolona w zakresie udzielania pierwszej pomocy, czy dysponowała ona odpowiednimi środkami do jej udzielania (wyposażenie punktów pierwszej pomocy i apteczek), a także czy wezwano niezwłocznie pomoc lekarską, jeśli była niezbędna.

Wypadek na terenie innego zakładu pracy

Powołane wyżej rozporządzenie RM określa także tryb postępowania przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy, jakiemu pracownik uległ na terenie innego zakładu pracy, np. będąc tam skierowany przez macierzystego pracodawcę w celu wykonywania określonych prac w ramach świadczonych usług (remontowych, budowlanych itp.). Zgodnie z przepisami § 7 tego rozporządzenia, w takiej sytuacji ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku dokonuje zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę, u którego pracownik jest zatrudniony, w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie miał miejsce wypadek. Jednak na wniosek pracodawcy poszkodowanego pracownika, ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku może dokonać pracodawca, na którego terenie wypadek zaistniał, a następnie przekazać dokumentację powypadkową pracodawcy poszkodowanego pracownika. Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku musi jednak dokonać zespół powypadkowy w składzie, jaki jest wymagany w odniesieniu do rodzaju zaistniałego wypadku. W praktyce jednak, zwłaszcza gdy chodzi o wypadki śmiertelne, ciężkie i zbiorowe, ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku najczęściej dokonuje zespół powypadkowy powołany przez macierzystego pracodawcę. Wymienione rozporządzenie nakłada też na pracodawcę, na którego terenie miał miejsce wypadek, któremu uległa osoba nie będąca jego pracownikiem, określone obowiązki, a w szczególności pracodawca ten jest obowiązany:

• zapewnić udzielenie pomocy poszkodowanemu,
• zabezpieczyć miejsce wypadku w taki sposób, by nie miały tam dostępu osoby niepowołane, a także, aby nie doszło do uruchomienia bez koniecznej potrzeby maszyn lub innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane, oraz by nie dokonano zmiany położenia maszyn, urządzeń technicznych i innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności,
• zawiadomić niezwłocznie o wypadku pracodawcę poszkodowanego pracownika, co ma istotne znaczenie dla niezwłocznego skierowania zespołu powypadkowego w celu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku,
• udostępnić miejsce wypadku i niezbędne materiały oraz udzielić informacji i wszechstronnej pomocy zespołowi powypadkowemu ustalającemu okoliczności i przyczyny zaistniałego wypadku.

Fakty stwierdzone przez zespół powypadkowy w toku postępowania dotyczącego ustalenia okoliczności i przyczyn zaistniałego wypadku przy pracy stanowią podstawę do sporządzenia odpowiedniej dokumentacji powypadkowej, a przede wszystkim do sporządzenia protokołu powypadkowego.

Źródło: atest.pl